معارف اسلا می

خداي سبحان در مورد درهاي جهنم در قرآن مي فرمايد: « لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِكُلِّ بَابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ »[1] براي جهنم هفت در است، و براي هر دري گروه معيني از آنها تقسيم شده اند. و در مورد درهاي بهشت نيز مي فرمايد: « حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ »[2] هنگامي كه به آن مي رسند، درهاي بهشت گشوده مي شود و نگهبانان به آنها مي گويند: سلام بر شما.
خداي سبحان نه در اين آيه و نه در هيچ جاي كلام خود، بيان ننموده كه مراد از اين (ابواب) درها چيست؟ آيا مانند درهاي خانه و چهارديواري است كه در آنجا داخل مي شوند، و همة واردين را در يك عرصه جمع مي كند؟ و يا طبقات و دركات يا درجات مختلفي است كه از نظر نوع عذاب، و شدت آن، با لذائذ و نعمات آن با هم تفاوت دارند؟ استعمال كلمة باب در هر دو معنا متداول است.
اما در رابطه با اسامي درهاي بهشت، در روايات مختلف اسلامي اسامي اكثر آنها معين شده، و شيخ صدوق در كتاب «من لايحضره الفقيه» حديثي را نقل مي كند از پيغمبر اكرم ـ صلي الله عليه و  آله ـ  كه در آن حديث اسامي پنج در از  درهاي بهشت مشخص شده: 1. در رحمت 2. در صبر 3. در بلاء 4. در شكر 5. در اعظم.[3] و نيز در كتاب خصال حديثي را از امير المومنين ـ عليه السلام ـ نقل مي كند كه آن حضرت فرمود: «ان للجنة ثمانية‌ ابواب، باب يدخل منه النبييون و الصديقون، و باب يدخل منه الشهداء و الصالحون، و خمسة ابواب يدخل منها شيعتنا و محبونا»[4] به راستي كه براي بهشت هشت درب است؟ يكي: دري كه پيغمبران و صديقان از آن وارد مي شوند، ديگري: دري كه شهداء و  صالحين از آن وارد مي شوند، و پنج در هست كه شيعيان و  محبين ما از آن داخل مي شوند.
و يكي از درهاي بهشت درِ مجاهدين است كه امير المومنين ـ عليه السلام ـ در نهج البلاغه خطبه 27 مي فرمايد: «ان الجهاد باب من ابواب الجنة فتحه الله لخاصة اوليائه» جهاد دري از درهاي بهشت است كه آن را به روي بندگان خاصش گشوده است و در بعضي از تفاسير قرآن كريم هم به اين اسامي اشاره شد، كه يكي از درهاي بهشت ريان است، و فقط روزه داران از آن وارد مي شوند، و يكي باب المجاهدين،  يكي باب المعروف كه مربوط به محسنين  است و يكي باب الرحمة و يكي باب البصير، و يكي باب الشكر، يكي باب اعظم كه محل دخول عباد صالحون و اهل زهد و ورع است.[5]
و اما اسامي درهاي جهنم، در روايات اسلامي به اين مطلب اشاره شده و اسامي آنها معين شده اند كه خلاصة آنها چنين است: 1. جحيم. 2. لظي 3. سقر 4. حطمه 5. هاويه 6. سعير 7. جهنم[6]
گر چه در تقديم و تاخير ممكن است اختلافي وجود داشته باشد.
تذكر چند نكته لازم است: يكي اين كه: اين اعدادي كه براي درهاي بهشت و جهنم آمده، براي مبالغه و اشاره به اين است كه درجات بهشت و جهنم زياد است. به عنوان نمونه در حديث آمده: «قال ـ صلي الله عليه و  آله ـ : و الله ان للجنة احدا و سبعين بابا يدخل من سبعين منها شيعتي و اهل بيتي و من باب واحد ساير الناس»[7] قسم به خدا كه براي بهشت هفتاد و يك در است و از هفتاد در اهل بيت من ـ عليهم السلام ـ و شيعيان من داخل مي شوند و بقية مردم از آن يك در وارد مي شوند، ديگر اين كه: اين در در حقيقت درهاي گناهي است كه به وسيلة آن مردم وارد دوزخ مي شوند. هر گروهي به وسيلة ارتكاب گناهي و از دري،‌ همان گونه كه درهاي بهشت، طاعات و اعمال صالح و مجاهدت هايي است كه به وسيلة آن، بهشتيان وارد بهشت مي شوند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تفسير عياشي، ج 2،‌ص 243، حديث 19، تاليف محمد بن مسعود بن عياش،‌ ناشر، تهران، مكتبه علميه الاسلاميه.
2. تفسير جامع تاليف سيد ابراهيم بروجردي، ج 3، ص 472، انتشارات صدر.
3. تفسير اثني عشري، ج 7، ص 113، تاليف حسين بن احمد الحسيني، چاپ اول، تهران، انتشارات ميقات، سال 1364 ـ 1363 ش.
4. و خصوصاً پيام قرآن، تاليف آيت الله ناصر مكارم شيرازي و همكاران، قم، مدرسة الامام علي بن ابيطالب ـ عليه السلام ـ ، چ اول، 1370، ج 6، ص 307 ـ 315 (مربوط به درهاي بهشت)، ص 415  ـ 422، (مربوط به درهاي جهنم).

پي نوشت ها: 
[1] . حجر/ 44.
[2]. زمر/ 73.
[3] . ابن بابويه معروف به صدوق، محمد؛ من لا يحضره الفقيه، قم، جامعه مدرسين، ج1، ص 295.
[4] . صدوق؛ محمد؛ الخصال، قم، جامعه مدرسين، جزء 2، ص 407.
[5] . شريف لاهيجي، محمد شيخ علي، تفسير شريف لاهيجي، تهران، ناشر موسسه مطبوعاتي علمي، سال 1363 شمسي، ج 3، ص 891.
[6] . ر.ك: قمي، علي بن ابراهيم، تفسير قمي، قم، موسسه دارالكتب الاسلاميه، 1404، ج 1، ص 376.
[7] . مجلسي، محمد باقر بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء، 1404، ج 7، ص 338